Jak rozwijać kompetencje przyszłości u uczniów?

Temat kompetencji przyszłości coraz częściej pojawia się w dyskusjach o edukacji, wyznaczając nam – edukatorom kierunek potrzebnej transformacji. Od ponad roku doświadczamy dynamicznej zmiany spowodowanej pandemią, która, można rzec, jest symbolem naszych czasów i jednym z czynników, który bardzo mocno wpłynął na nasze życie, w tym oczywiście na edukację.

Doświadczenia ostatniego roku pokazują, że w procesie uczenia i nauczania liczy się dużo więcej, niż przekazywanie wiedzy, odtwarzanie jej i testowanie. W codziennej pracy z uczniami powinniśmy tworzyć sytuacje, gdy mogą oni zdobywać wiedzę, rozwijać umiejętności i kształtować postawy (na przykład otwartości czy zaciekawienia). Wiedza, umiejętności i postawy składają się właśnie na to, co określamy mianem kompetencji.

Rozwój kompetencji uczniów po pandemii

Spis treści:

  1. Skąd te kompetencje przyszłości? – raporty wyznaczające kierunek rozwoju edukacji.
  2. Jakie kompetencje przyszłości? – poznaj te, które bywają nazywane kompetencjami przyszłości.
  3. Rozwijanie kompetencji przyszłości a podstawa programowa – zobacz, jak podczas planowania lekcji połączyć temat kompetencji z podstawą programową.
  4. Jak rozwijać kompetencje przyszłości? – skorzystaj z bogatego katalogu możliwości.
  5. Sposoby na lekcje rozwijające kompetencje przyszłości – poznaj inspirujące miejsca w sieci.
  6. Inspiracje na lekcje z Photonem – odkryj pomysły naszych edukatorów.
  7. Oktawia Gorzeńska, autorka tekstu – wieloletnia dyrektorka szkoły z mocą zmieniania świata.

Skąd te kompetencje przyszłości?

Temat kompetencji przyszłości jest obecny od wielu lat w edukacji (kompetencje lizbońskie/kluczowe), a także w raportach Światowego Forum Ekonomicznego, które są tworzone przez sieć globalnych ekspertów i ukazują między innymi trendy na rynku pracy.

Kompetencje uczniów

Ostatni raport The Future of Jobs ukazał się w październiku 2020 roku, odnosząc się nie tylko do sytuacji pandemii, ale również do takich zjawisk, jak automatyzacja, zmiany klimatyczne i wykorzystanie sztucznej inteligencji. Wskazał on także na zjawisko przekwalifikowywania się obecnych kadr – jako silną tendencję, a także na potrzebę uczenia się – oduczania i uczenia na nowo. W raporcie znajdziemy również listę 15 najważniejszych kompetencji przyszłości, które są potrzebne na rynku pracy, a które przedstawię w kolejnej części artykułu.

Kolejne dwa raporty – “Szkoła dla innowatora” przygotowany przez zespół prof. Jana Fazlagicia oraz “Poza horyzont. Kurs na edukację przyszłości. Przyszłość systemu rozwoju kompetencji” stworzony przez zespół prof. Jerzego Hausnera – mówią o potrzebie zmiany polskiej szkoły i szeroko rozumianej edukacji. Pierwszy wskazuje konieczność rozwijania kompetencji proinnowacyjnych, a drugi budowania modelu edukacji relacyjnej, czyli takiej, w której tworzymy sytuacje sprzyjające uczeniu się w dialogu. Na końcu artykułu znajdziesz linki do obu raportów.

Jakie kompetencje przyszłości?

Wspomniany wcześniej raport Światowego Forum Ekonomicznego “The Future of Jobs” 2020 podaje listę 15 najważniejszych kompetencji przyszłości, czyli takich, które są niezbędne do sprawnego funkcjonowania w życiu gospodarczo-społecznym:

  1. Myślenie analityczne i innowacyjne.
  2. Aktywne uczenie się i strategie uczenia się.
  3. Rozwiązywanie złożonych problemów.
  4. Myślenie krytyczne i analiza.
  5. Kreatywność, oryginalność, inicjatywa.
  6. Liderstwo i wpływ społeczny.
  7. Wykorzystanie technologii, monitorowanie i kontrolowanie.
  8. Projektowanie technologii i programowanie.
  9. Odporność, odporność na stres i elastyczność.
  10. Rozumowanie, rozwiązywanie problemów, ideacja.
  11. Inteligencja emocjonalna.
  12. Wykrywanie i rozwiązywanie problemów użytkownika (UX).
  13. Zorientowanie na usługi.
  14. Analiza systemowa i ewaluacja.
  15. Perswazja i negocjowanie.
Kompetencje przyszłości

Choć na pierwszy rzut oka może się wydawać, że przytoczona lista kompetencji przyszłości nie dotyczy naszej pracy z uczniami, to jednak warto ją przeanalizować, by uświadomić sobie, jak wiele z nich możemy rozwijać w klasie, w codziennych sytuacjach – na lekcji, realizując podstawę programową.

Rozwijanie kompetencji przyszłości a podstawa programowa?

Dobre przygotowanie do lekcji obejmuje między innymi ustalenie celów (odniesienie do podstawy programowej), adekwatnych do nich metod i form pracy, a także narzędzi. Ważne jest również dostosowanie ich do grupy, z którą pracujemy, jak również zaplanowanie, jak poszczególne działania następują po sobie, uwzględniając oczywiście podsumowanie – czas refleksji (najlepiej autorefleksji uczniów). Warto pamiętać również o wykorzystaniu modelu WUP:

Rozwijanie kompetencji zgodnie z podstawą programową
  • wiedza – czego dowiedzą się dzisiaj moi uczniowie? (treści z podstawy programowej),
  • umiejętności – czego nauczą się dzisiaj, co będę rozwijać? (umiejętności wskazane w podstawie programowej oraz te z listy obejmującej kompetencje przyszłości),
  • postawy – jakie postawy rozwiną moi uczniowie?

Szukaj inspiracji na naszym portalu lub na blogach, które przytoczę poniżej. Sprawdzaj podstawę programową. Twórz autorskie lekcje!

Jak rozwijać kompetencje przyszłości?

Postaw na różnorodność metod i form pracy. Dostosuj je do celu. Pamiętaj także, że bardzo ważna jest praca w parach lub grupach, a także czas na autorefleksję czy samodzielne robienie notatek. Oto propozycje metod wraz z linkami do materiałów w sieci, gdzie możesz zgłębić ich tajniki:

Metody rozwijania kompetencji przyszłości

Sposoby na lekcje rozwijające kompetencje przyszłości

Inspiracje od praktyków:

  1. Kreatywna Pedagogika
  2. Superbelfrzy
  3. Pan Informatyk 
  4. Inspirownia Edukacyjna 
  5. Aniołki Bez Charliego
  6. Lekcje szyte na miarę
Inspiracje na lekcje z Photonem

Inspiracje na lekcje z Photonem

Lista raportów:

Oktawia Gorzeńska, autorka tekstu

Oktawia Gorzeńska

Nauczycielka języka polskiego, koordynatorka projektów, wieloletnia dyrektorka szkoły z mocą zmieniania świata, twórczyni szkoły w chmurze oraz Flagowej Szkoły Microsoft. Członkini Rady Programowej, a także doradczyni dyrektorów w projekcie Szkoła dla Innowatora. Współinicjatorka ogólnopolskiego ruchu #wiosnaedukacji, edulab oraz projektu społecznego nauczycieli lekcjewsieci.pl
Autorka poradników dla dyrektorów szkół z zakresu edukacji zdalnej i innowacji. Prowadzi blog www.laboratoriumzmiany.com Nagrodzona tytułem EduInspirator w ogólnopolskim konkursie oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej przez Ministra Edukacji.