Jak kształtować kompetencje kluczowe w przedszkolu? (8 propozycji aktywności)

Kompetencje kluczowe w przedszkolu i proces ich kształtowania to obecnie wiodący we współczesnej edukacji. Otaczająca nas rzeczywistość nieustannie się zmienia i wymaga doskonalenia coraz to nowych umiejętności. Chcemy zagwarantować naszym najmłodszym najlepszy start w dorosłość.

Z poniższego tekstu Czytelnik dowie się, dlaczego warto zadbać, aby dzieci już od najmłodszych lat, rozwijały podczas procesu edukacji zestaw kluczowych zdolności.

Przygotowaliśmy szczegółową charakterystykę kompetencji kluczowych, a także przykładowe aktywności, które mogą usprawnić proces ich nabywania. Zapoznaj się z nimi, aby dowiedzieć się, dlaczego jest to ważne już od najmłodszych lat.

Zapraszamy do lektury!

Kompetencje kluczowe w przedszkolu – pełna lista

O istocie kluczowych kompetencji w edukacji mówi Zalecenie Rady Unii Europejskiej z dnia 22 maja 2018 roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, opublikowane w Dz.U. Unii Europejskiej C189/2. Tam również znajdziemy podstawę prawną do ich ustanowienia i szczegółowe opisy każdej z ośmiu kompetencji w ich współczesnym kształcie.

Wspomniany dokument wymienia kompetencje kluczowe, wskazuje ich cel, a także przesłanie przyświecające ustanowieniu ich zarówno jako całości, jak i każdej z osobna.

Kompetencje kluczowe w przedszkolu to:

  1. Rozumienie i tworzenie informacji,
  2. Porozumiewanie się w językach obcych,
  3. Kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
  4. Kompetencje cyfrowe,
  5. Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie uczenia się,
  6. Kompetencje obywatelskie,
  7. Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,
  8. Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Znaczenie kompetencji kluczowych w procesie edukacji

Zmiany w zakresie kształcenia to efekt tego, że otaczający nas świat wkroczył w erę cyfryzacji. Kompetencje cyfrowe, od obsługi komputera po analizowanie informacji, należą do niezbędnych w radzeniu sobie z dynamicznymi zmianami. Pedagogom i rodzicom zależy, aby dzieci mogły rozwijać się w sposób zrównoważony i miały w sobie chęć i gotowość do ciągłego rozwoju.

Ośrodek Rozwoju Edukacji przygotował dwa scenariusze wspomagania pedagogów w kształtowaniu kompetencji kluczowych dzieci w wieku przedszkolnym. Ramowy plan szkolenia w zakresie wspomagania przedszkoli w rozwijaniu kompetencji kluczowych dzieci znajdziecie tu (dla przedszkoli w 3-etapowej strukturze szkolnej) i tutaj (dla przedszkoli w 4-etapowej strukturze szkolnej).

Wnikliwa analiza pozwala spostrzec, że rozwój kompetencji kluczowych w przedszkolu  opiera się w dużej mierze na kreatywności, poszanowaniu odmienności i zaangażowaniu ucznia. Rolą nauczyciela jest bycie przewodnikiem w procesie odkrywania siebie i świata.

Więcej o znaczeniu kompetencji kluczowych przeczytacie na portalu edurada.pl. 

Omówienie kompetencji kluczowych w przedszkolu oraz proces uczenia się

Poniżej zamieściliśmy szczegółową analizę poszczególnych aktualnych kompetencji kluczowych w przedszkolu.

Rozwój kompetencji kluczowych powinien odbywać się za pomocą szeregu aktywności:

  • Rozmowy,
  • Słuchania,
  • Pytania,
  • Współpracy,
  • Myślenia i działania twórczego,
  • Korzystania z nowoczesnej technologii i pomocy naukowych.

Kompetencje kluczowe w przedszkolu #1 – rozumienie i tworzenie informacji

kompetencje kluczowe w przedszkolu - rozumienie i tworzenie informacji

Codziennie odbieramy i wysyłamy niezliczoną liczbę komunikatów i informacji. We współczesnym świecie jest to powszechna i nieoceniona umiejętność. Nabycie jej od najmłodszych lat pomaga w procesie komunikacji z otoczeniem i socjalizacji.

W kontekście kompetencji kluczowych w przedszkolu, które dotyczą informacji i komunikacji, przede wszystkim umiejętności mowy i skutecznej komunikacji. Ich opanowanie umożliwia pracę z dzieckiem mającą na celu:

  • Identyfikowanie,
  • Rozumienie,
  • Wyrażanie,
  • Tworzenie i interpretowanie pojęć, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie.

Rozwijanie u dziecka kompetencji w zakresie komunikacji to podstawa do przygotowania go do dalszych etapów edukacji, gdy będzie miało do czynienia z mnogością źródeł i kanałów komunikacji.

W jaki sposób uczyć? 

Kompetencje kluczowe w przedszkolu #2 – wielojęzyczność 

Kompetencje kluczowe w przedszkolu - wielojęzyczność

Świat stoi przed nami otworem. Naszych podopiecznych warto przygotować już od najmłodszych lat do tego, że mieszkają w globalnej wiosce. Opanowanie umiejętności porozumiewania się w innym języku jest podstawą, gdyż wiele z zawodów przyszłości wymaga również określonych kompetencji językowych.

Zasadniczymi umiejętnościami w tym zakresie są: 

  • Zdolność rozumienia komunikatów,
  • Przekazywanie odpowiedzi zwrotnych,
  • Pisanie i rozumienie w języku obcym.

Do pracy nad tą kompetencją niezbędna jest znajomość słownictwa i gramatyki obcych języków, a także zrozumienie różnic kulturowych i konceptu wielojęzyczności.

Natomiast pozytywna postawa ucznia obejmuje: 

  • Docenienie różnorodności kulturowej,
  • Zainteresowanie różnymi językami,
  • Chęć prowadzenia komunikacji z innymi osobami.

Ważnym elementem jest szacunek do języka ojczystego.

W jaki sposób uczyć? 

Kompetencje kluczowe w przedszkolu  #3 – zdolności matematyczne i wiedza w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii

Kompetencje kluczowe w przedszkolu matematyczne-technologiczne inżynieryjne

Kompetencje kluczowe w przedszkolu, które dotyczą edukacji w zakresie przedmiotów ścisłych mają za zadanie przygotować dzieci do wykorzystywania myślenia i postrzegania świata w celu rozwiązywania problemów w codziennych sytuacjach.  Ułatwią one:

  • Wyciąganie wniosków,
  • Analityczne myślenie,
  • Interpretowanie faktów,
  • Przewidywanie skutków,
  • Myślenie przestrzenne.

Kompetencje naukowe, matematyczne i techniczne otworzą drogę do zdobywania zawodów przyszłości i nieustającego rozwoju osobistego. Jest to również naturalne dopełnienie wcześniej wspomnianych kompetencji kluczowych w przedszkolu, za pomocą którego sprawimy, że młoda osoba wyrośnie na w pełni ukształtowanego człowieka.

Wśród podstawowych niezbędnych umiejętności jest liczenie, znajomość miar, struktur i kształtów, a także podstawowych praw przyrody i świadomości, że to za pomocą pytań można odkrywać świat.

Tematy poruszane w ramach omawianej kompetencji będą zależały od wieku uczniów. Starsze roczniki powinny zwiększać swoje kompetencje kluczowe w ramach takich dziedzin jak krytyczne myślenie, poszanowanie kwestii etycznych i środowiska naturalnego.

W jaki sposób uczyć? 

Kompetencje kluczowe w przedszkolu #4 – cyfryzacja 

Kompetencje kluczowe w przedszkolu - Cyfryzacja

Przykład kompetencji kluczowych w procesie wczesnej edukacji, które zyskują na znaczeniu.

Obejmują one: 

  • Pewne, krytyczne i odpowiedzialne korzystanie z technologii cyfrowych,
  • Przygotowanie do życia w cyfrowym społeczeństwie.

Kompetencje kluczowe w przedszkolu, powinny nauczyć również ucznia bezpiecznego i komfortowego korzystania z Internetu i cyberprzestrzeni.

Korzystanie z technologii i treści cyfrowych wymaga:

  • Myślenia krytycznego i refleksyjnego,
  • Odpowiedzialności i etyki,
  • Ciekawości i otwartego nastawienia,
  • Chęci rozwoju,
  • Poszerzenia wachlarza umiejętności, które będą miały znaczenie w przyszłości (programowanie).

W jaki sposób uczyć?

  • Nauczaj znajomości komputerów poprzez gry i programy edukacyjne,
  • Przedstaw znaczenie programów (np. skrzynka pocztowa, rozwiązania chmurowe, praca zdalna),
  • Wykorzystaj programowalne roboty do nauki kodowania, automatyki i innych zajęć lekcyjnych, a także myślenia twórczego, interpretowania poleceń i rozwoju manualnego.
  • Omów z podaniem przykładów bezpieczeństwo i zagrożenia w sieci.

Kompetencje kluczowe w przedszkolu #5 – kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie uczenia się

Kompetencje kluczowe w przedszkolu - kompetencje osobiste i społeczne

Kształcenie kompetencji kluczowych w przedszkolu, które odnoszą się do osoby własnej ucznia, a także jego umiejętności życia w społeczeństwie i zdolności do uczenia się. Warto pamiętać, że przedszkole to pierwsze miejsce, w którym uczeń zaczyna gospodarować swoim czasem, dzieląc go pomiędzy naukę i zabawę.

Za pomocą ich nauczymy:

  • Umiejętności autorefleksji,
  • Skutecznego zarządzanie czasem,
  • Współpracy,
  • Koncentracji,
  • Zrozumienia zasad postępowania i porozumiewania się w społeczności,
  • Umiejętności życia w społeczeństwie,
  • Świadomości potrzeby uczenia się i dbania o karierę zawodową.

Kompetencje rozwijane we właściwy sposób pomogą uzyskać zdolność radzenia sobie z niepewnością i złożonością, umiejętność uczenia się, wspierania swojego dobrostanu fizycznego i emocjonalnego, utrzymania zdrowia fizycznego i psychicznego oraz zdolność do prowadzenia prozdrowotnego i zorientowanego na przyszłość trybu życia, odczuwania empatii i zarządzania konfliktami we włączającym i wspierającym kontekście.

Aby uzyskać odpowiedni proces socjalizacji w przedszkolu i szkole, wspomniane kompetencje powinny być wdrożone już na samym początku edukacji, również w domu.

W jaki sposób uczyć?

  • Regularnie przeprowadzaj pracę w grupach i ćwiczenia drużynowe,
  • Ucz pracy nad projektem (tego, by każdy wywiązał się ze swoich zadań),
  • Wprowadź harmonogram zajęć i pilnuj, aby dzieci się go trzymały,
  • Przygotuj zabawy dotyczące m.in. cech dobrego obywatela, rozwiązywania konfliktów i znaczenia współpracy,
  • Przygotuj uczniów do kulturalnego zachowania podczas różnych uroczystości,
  • Wysłuchaj, co do powiedzenia mają uczniowie na temat powyższych postaw,
  • Proponuj zadania mające na celu poprawę koncentracji (np. kreślenie szlaczków), planowanie nauki (np. nauczenie się wiersza do recytacji), samodzielności i wzajemnego pomagania,
  • Wyjaśnij, że nowoczesne technologie ułatwiają naukę i pracę.

Kompetencje kluczowe w przedszkolu#6 – kompetencje obywatelskie

Kompetencje kluczowe w przedszkolu - obywatelskie

W przedszkolu najmłodsi zapoznają się z dalszym otoczeniem, a także poznają różne postawy i środowiska społeczne.

Kluczem jest zrozumienie działania jako odpowiedzialny obywatel, a także wypracowanie chęci uczestniczenia w życiu obywatelskim i społecznym państwa.

W jaki sposób uczyć?

  • Rozmawiaj z podopiecznymi o historii kraju i lokalnych regionów,
  • Zaaranżuj spotkania z przedstawicielami różnych zawodów (policjant, ratownik medyczny, strażak, lekarz, pielęgniarka),
  • Promuj postawy obywatelskie (otwartość, wielokulturowość, szacunek) i rozmawiaj o cechach dobrego obywatela,
  • Twórz konkursy wiedzy o Polsce i regionie,
  • Ucz pojęć: państwo, stolica, godło, hymn, obywatel, prawa obywatelskie.

Kompetencje kluczowe w przedszkolu #7 – przedsiębiorczość

Kompetencje kluczowe w przedszkolu - Przedsiębiorczość

Ten zestaw kompetencji dotyczy zdolności do wykorzystywania szans i swoich pomysłów, które wcielane w życie mogą stanowić wartość dodaną dla innych osób. Chodzi przede wszystkim o przedsiębiorczość zawodową, ale to pojęcie obejmuje też chęć pomocy innym i zaangażowanie społeczne. W ogólnym skrócie: powyższe kompetencje należy rozumieć jako zdolność do wcielania swoich pomysłów w czyn i kończenia realizowanych prac.

W jaki sposób uczyć?

Kompetencje kluczowe w przedszkolu #8 – świadomość i ekspresja kulturalna

Kompetencje kluczowe w przedszkolu - Ekspresja

Dzięki nim uczniowie poznają różnice kulturowe i bogactwo światowego dziedzictwa, a także kształtują empatię i tolerancję. To jedna z kompetencji, która opiera się na kreatywności.

W jaki sposób uczyć?

Jak wspierać uczenie się kompetencji kluczowych w przedszkolu

Dynamiczne – a przez to skuteczne – kształtowanie kompetencji kluczowych w przedszkolu to początek drogi. Poprzez naukę pewnych zasad i wartości pokazujemy uczniom świat, który rządzony przez pewne stałe elementy, jest łatwiejszy do zrozumienia i opisania. Tworzy to poczucie, że poprzez pracę można osiągnąć sukces.

Ogromne znaczenie ma również samo podejście nauczyciela do kształtowania kompetencji kluczowych w przedszkolu. Pedagog powinien rozumieć znaczenie przekazywania ich swoim podopiecznym i fakt, że to podczas wczesnej edukacji powyższe wartości powinny zostać nauczone, gdyż będą mogły rozwijać się razem z uczniem.

Ważnym aspektem pracy nad kompetencjami kluczowymi podczas edukacji jest wspieranie kadry nauczycielskiej i przyjęcie sprawiedliwych i racjonalnych kryteriów oceny rozwoju kompetencji, a także sama istota oceniania i nagradzania uczniów.

Polecamy przeczytać również Bank Dobrych Praktyk z zakresu kompetencji kluczowych w przedszkolu i szkole, który przygotował Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Na pewno warto zwrócić uwagę na to, że samo pojęcie kompetencji kluczowych pojawiło się już w 2006 roku (jako wynik prac Komisji Europejskiej i państw UW w ramach programu Edukacja i Szkolenia 2010). Oznacza to, że znaczna część opracowań jest już nieaktualna. Źródła warte polecenia to między innymi:

Przydatne webinary: 

  1. Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej – Nie taki diabeł straszny, czyli o kształceniu kompetencji kluczowych u uczniów
  2. PWN Wydawnictwo Szkolne – Webinarium – „Jak rozwijać umiejętności komunikowania się u przedszkolaków?”
  3. Instytut Kształcenia Eko-Tur – Kompetencje kluczowe w przedszkolu
  4. Akademia inso – Webinar: Adaptacja przedszkolaka – Monika Sobkowiak

Bibliografia

  1. https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01)&from=EN
  2. https://inso.pl/blog/porady-i-wskazowki/kompetencje-kluczowe-w-przedszkolu/
  3. http://www.frr.org.pl/wp-content/uploads/2018/03/zal.nr_16_1_ramowy_program_szkolen_przedszkole.pdf
  4. https://edurada.pl/artykuly/czy-kompetencje-kluczowe-mo-na-kszta-towac-ju-w-przedszkolu-cz-c-1/
  5. https://akademia.inso.pl/kompetencje-kluczowe-w-przedszkolu%E2%80%8B/
  6. https://bajka.edu.pl/ksztaltowanie-kompetencji-kluczowych-u-dzieci/
  7. https://www.ore.edu.pl/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=18421
  8. http://www.cen.edu.pl/Materialy-metodyczne,107/X-2019-Kompetencje-kluczowe-w-przedszkolu,814.html
  9. https://doskonaleniewsieci.pl/Upload/Scenariusze/lublin/scenariusz-przedszkola.pdf
  10. https://www.wychowaniewprzedszkolu.com.pl/artykul/cyfrowe-matematyczne-spoleczne-komunikacyjne-kluczowe-kompetencje-czy-podstawa-programowa-wychowania-przedszkolnego-o-nich-zapomniala
  11. https://eduanima24.pl/product/tik-i-rozwijanie-kompetencji-cyfrowych-w-przedszkolu/
  12. http://www.przedszkole117.pl//kompetencje%20kluczowe%20w%20przedszkolu.pdf