Jak kształtować kompetencje kluczowe w przedszkolu? (8 propozycji aktywności)
Kompetencje kluczowe w przedszkolu i proces ich kształtowania to obecnie wiodący we współczesnej edukacji. Otaczająca nas rzeczywistość nieustannie się zmienia i wymaga doskonalenia coraz to nowych umiejętności. Chcemy zagwarantować naszym najmłodszym najlepszy start w dorosłość.
Z poniższego tekstu Czytelnik dowie się, dlaczego warto zadbać, aby dzieci już od najmłodszych lat, rozwijały podczas procesu edukacji zestaw kluczowych zdolności.
Przygotowaliśmy szczegółową charakterystykę kompetencji kluczowych, a także przykładowe aktywności, które mogą usprawnić proces ich nabywania. Zapoznaj się z nimi, aby dowiedzieć się, dlaczego jest to ważne już od najmłodszych lat.
Zapraszamy do lektury!
Kompetencje kluczowe w przedszkolu – pełna lista
O istocie kluczowych kompetencji w edukacji mówi Zalecenie Rady Unii Europejskiej z dnia 22 maja 2018 roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie, opublikowane w Dz.U. Unii Europejskiej C189/2. Tam również znajdziemy podstawę prawną do ich ustanowienia i szczegółowe opisy każdej z ośmiu kompetencji w ich współczesnym kształcie.
Wspomniany dokument wymienia kompetencje kluczowe, wskazuje ich cel, a także przesłanie przyświecające ustanowieniu ich zarówno jako całości, jak i każdej z osobna.
Kompetencje kluczowe w przedszkolu to:
- Rozumienie i tworzenie informacji,
- Porozumiewanie się w językach obcych,
- Kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
- Kompetencje cyfrowe,
- Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie uczenia się,
- Kompetencje obywatelskie,
- Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,
- Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Znaczenie kompetencji kluczowych w procesie edukacji
Zmiany w zakresie kształcenia to efekt tego, że otaczający nas świat wkroczył w erę cyfryzacji. Kompetencje cyfrowe, od obsługi komputera po analizowanie informacji, należą do niezbędnych w radzeniu sobie z dynamicznymi zmianami. Pedagogom i rodzicom zależy, aby dzieci mogły rozwijać się w sposób zrównoważony i miały w sobie chęć i gotowość do ciągłego rozwoju.
Ośrodek Rozwoju Edukacji przygotował dwa scenariusze wspomagania pedagogów w kształtowaniu kompetencji kluczowych dzieci w wieku przedszkolnym. Ramowy plan szkolenia w zakresie wspomagania przedszkoli w rozwijaniu kompetencji kluczowych dzieci znajdziecie tu (dla przedszkoli w 3-etapowej strukturze szkolnej) i tutaj (dla przedszkoli w 4-etapowej strukturze szkolnej).
Wnikliwa analiza pozwala spostrzec, że rozwój kompetencji kluczowych w przedszkolu opiera się w dużej mierze na kreatywności, poszanowaniu odmienności i zaangażowaniu ucznia. Rolą nauczyciela jest bycie przewodnikiem w procesie odkrywania siebie i świata.
Więcej o znaczeniu kompetencji kluczowych przeczytacie na portalu edurada.pl.
Omówienie kompetencji kluczowych w przedszkolu oraz proces uczenia się
Poniżej zamieściliśmy szczegółową analizę poszczególnych aktualnych kompetencji kluczowych w przedszkolu.
Rozwój kompetencji kluczowych powinien odbywać się za pomocą szeregu aktywności:
- Rozmowy,
- Słuchania,
- Pytania,
- Współpracy,
- Myślenia i działania twórczego,
- Korzystania z nowoczesnej technologii i pomocy naukowych.
Kompetencje kluczowe w przedszkolu #1 – rozumienie i tworzenie informacji
Codziennie odbieramy i wysyłamy niezliczoną liczbę komunikatów i informacji. We współczesnym świecie jest to powszechna i nieoceniona umiejętność. Nabycie jej od najmłodszych lat pomaga w procesie komunikacji z otoczeniem i socjalizacji.
W kontekście kompetencji kluczowych w przedszkolu, które dotyczą informacji i komunikacji, przede wszystkim umiejętności mowy i skutecznej komunikacji. Ich opanowanie umożliwia pracę z dzieckiem mającą na celu:
- Identyfikowanie,
- Rozumienie,
- Wyrażanie,
- Tworzenie i interpretowanie pojęć, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie.
Rozwijanie u dziecka kompetencji w zakresie komunikacji to podstawa do przygotowania go do dalszych etapów edukacji, gdy będzie miało do czynienia z mnogością źródeł i kanałów komunikacji.
W jaki sposób uczyć?
- Słuchaj wspólnie z uczniami utworów literackich,
- Prowadź dyskusje, ucz recytacji, skłaniaj do wypowiadania swojego zdania,
- Angażuj w uczestnictwo w występach artystycznych i przedstawieniach,
- Wykorzystaj programowalnego robota, aby nauczyć podstaw odbierania i tworzenia komunikatów dotyczących różnych elementów życia,
- Wprowadzaj gry, zabawy wzrokowo-słuchowe i aktywności logopedyczne podczas zajęć.
Kompetencje kluczowe w przedszkolu #2 – wielojęzyczność
Świat stoi przed nami otworem. Naszych podopiecznych warto przygotować już od najmłodszych lat do tego, że mieszkają w globalnej wiosce. Opanowanie umiejętności porozumiewania się w innym języku jest podstawą, gdyż wiele z zawodów przyszłości wymaga również określonych kompetencji językowych.
Zasadniczymi umiejętnościami w tym zakresie są:
- Zdolność rozumienia komunikatów,
- Przekazywanie odpowiedzi zwrotnych,
- Pisanie i rozumienie w języku obcym.
Do pracy nad tą kompetencją niezbędna jest znajomość słownictwa i gramatyki obcych języków, a także zrozumienie różnic kulturowych i konceptu wielojęzyczności.
Natomiast pozytywna postawa ucznia obejmuje:
- Docenienie różnorodności kulturowej,
- Zainteresowanie różnymi językami,
- Chęć prowadzenia komunikacji z innymi osobami.
Ważnym elementem jest szacunek do języka ojczystego.
W jaki sposób uczyć?
- Przygotuj zabawy i gry ruchowe oparte na obcym języku,
- Wprowadzaj podstawowe zajęcia, które będą miały na celu przygotowanie podopiecznych do kursów językowych w przyszłości,
- Dbaj o rozwój słownictwa i znajomość gramatyki,
- Angażuj za pomocą piosenek i wierszy w obcym języku podczas zajęć.
- Wykorzystaj nowoczesną technologię do nauki (np. programowalny robot, za pomocą którego dzieci nauczą się słownictwa i poleceń w obcym języku)
Kompetencje kluczowe w przedszkolu #3 – zdolności matematyczne i wiedza w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii
Kompetencje kluczowe w przedszkolu, które dotyczą edukacji w zakresie przedmiotów ścisłych mają za zadanie przygotować dzieci do wykorzystywania myślenia i postrzegania świata w celu rozwiązywania problemów w codziennych sytuacjach. Ułatwią one:
- Wyciąganie wniosków,
- Analityczne myślenie,
- Interpretowanie faktów,
- Przewidywanie skutków,
- Myślenie przestrzenne.
Kompetencje naukowe, matematyczne i techniczne otworzą drogę do zdobywania zawodów przyszłości i nieustającego rozwoju osobistego. Jest to również naturalne dopełnienie wcześniej wspomnianych kompetencji kluczowych w przedszkolu, za pomocą którego sprawimy, że młoda osoba wyrośnie na w pełni ukształtowanego człowieka.
Wśród podstawowych niezbędnych umiejętności jest liczenie, znajomość miar, struktur i kształtów, a także podstawowych praw przyrody i świadomości, że to za pomocą pytań można odkrywać świat.
Tematy poruszane w ramach omawianej kompetencji będą zależały od wieku uczniów. Starsze roczniki powinny zwiększać swoje kompetencje kluczowe w ramach takich dziedzin jak krytyczne myślenie, poszanowanie kwestii etycznych i środowiska naturalnego.
W jaki sposób uczyć?
- Pokazuj, że wiedza przydaje się w codziennym życiu (mierzenie, ważenie, liczenie reszty, obliczenia geometryczne, klasyfikowanie),
- Zaprezentuj orientację w przestrzeni i terenie poprzez zadania praktyczne,
- Wykorzystuj porównania do rzeczy, które dzieci już znają,
- Pokaż, że matematyka jest wszędzie (np. rytmy w muzyce),
- Obserwujcie wspólnie zjawiska pogodowe i cykle pór roku, prowadźcie kalendarze pogodowe, hodujcie rośliny i rozmawiajcie o zwierzętach (dzikich, domowych, na wsi),
- Zaplanuj zajęcia z przyrządami np. mikroskop, lupa, dźwignia.
Kompetencje kluczowe w przedszkolu #4 – cyfryzacja
Przykład kompetencji kluczowych w procesie wczesnej edukacji, które zyskują na znaczeniu.
Obejmują one:
- Pewne, krytyczne i odpowiedzialne korzystanie z technologii cyfrowych,
- Przygotowanie do życia w cyfrowym społeczeństwie.
Kompetencje kluczowe w przedszkolu, powinny nauczyć również ucznia bezpiecznego i komfortowego korzystania z Internetu i cyberprzestrzeni.
Korzystanie z technologii i treści cyfrowych wymaga:
- Myślenia krytycznego i refleksyjnego,
- Odpowiedzialności i etyki,
- Ciekawości i otwartego nastawienia,
- Chęci rozwoju,
- Poszerzenia wachlarza umiejętności, które będą miały znaczenie w przyszłości (programowanie).
W jaki sposób uczyć?
- Nauczaj znajomości komputerów poprzez gry i programy edukacyjne,
- Przedstaw znaczenie programów (np. skrzynka pocztowa, rozwiązania chmurowe, praca zdalna),
- Wykorzystaj programowalne roboty do nauki kodowania, automatyki i innych zajęć lekcyjnych, a także myślenia twórczego, interpretowania poleceń i rozwoju manualnego.
- Omów z podaniem przykładów bezpieczeństwo i zagrożenia w sieci.
Kompetencje kluczowe w przedszkolu #5 – kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie uczenia się
Kształcenie kompetencji kluczowych w przedszkolu, które odnoszą się do osoby własnej ucznia, a także jego umiejętności życia w społeczeństwie i zdolności do uczenia się. Warto pamiętać, że przedszkole to pierwsze miejsce, w którym uczeń zaczyna gospodarować swoim czasem, dzieląc go pomiędzy naukę i zabawę.
Za pomocą ich nauczymy:
- Umiejętności autorefleksji,
- Skutecznego zarządzanie czasem,
- Współpracy,
- Koncentracji,
- Zrozumienia zasad postępowania i porozumiewania się w społeczności,
- Umiejętności życia w społeczeństwie,
- Świadomości potrzeby uczenia się i dbania o karierę zawodową.
Kompetencje rozwijane we właściwy sposób pomogą uzyskać zdolność radzenia sobie z niepewnością i złożonością, umiejętność uczenia się, wspierania swojego dobrostanu fizycznego i emocjonalnego, utrzymania zdrowia fizycznego i psychicznego oraz zdolność do prowadzenia prozdrowotnego i zorientowanego na przyszłość trybu życia, odczuwania empatii i zarządzania konfliktami we włączającym i wspierającym kontekście.
Aby uzyskać odpowiedni proces socjalizacji w przedszkolu i szkole, wspomniane kompetencje powinny być wdrożone już na samym początku edukacji, również w domu.
W jaki sposób uczyć?
- Regularnie przeprowadzaj pracę w grupach i ćwiczenia drużynowe,
- Ucz pracy nad projektem (tego, by każdy wywiązał się ze swoich zadań),
- Wprowadź harmonogram zajęć i pilnuj, aby dzieci się go trzymały,
- Przygotuj zabawy dotyczące m.in. cech dobrego obywatela, rozwiązywania konfliktów i znaczenia współpracy,
- Przygotuj uczniów do kulturalnego zachowania podczas różnych uroczystości,
- Wysłuchaj, co do powiedzenia mają uczniowie na temat powyższych postaw,
- Proponuj zadania mające na celu poprawę koncentracji (np. kreślenie szlaczków), planowanie nauki (np. nauczenie się wiersza do recytacji), samodzielności i wzajemnego pomagania,
- Wyjaśnij, że nowoczesne technologie ułatwiają naukę i pracę.
Kompetencje kluczowe w przedszkolu#6 – kompetencje obywatelskie
W przedszkolu najmłodsi zapoznają się z dalszym otoczeniem, a także poznają różne postawy i środowiska społeczne.
Kluczem jest zrozumienie działania jako odpowiedzialny obywatel, a także wypracowanie chęci uczestniczenia w życiu obywatelskim i społecznym państwa.
W jaki sposób uczyć?
- Rozmawiaj z podopiecznymi o historii kraju i lokalnych regionów,
- Zaaranżuj spotkania z przedstawicielami różnych zawodów (policjant, ratownik medyczny, strażak, lekarz, pielęgniarka),
- Promuj postawy obywatelskie (otwartość, wielokulturowość, szacunek) i rozmawiaj o cechach dobrego obywatela,
- Twórz konkursy wiedzy o Polsce i regionie,
- Ucz pojęć: państwo, stolica, godło, hymn, obywatel, prawa obywatelskie.
Kompetencje kluczowe w przedszkolu #7 – przedsiębiorczość
Ten zestaw kompetencji dotyczy zdolności do wykorzystywania szans i swoich pomysłów, które wcielane w życie mogą stanowić wartość dodaną dla innych osób. Chodzi przede wszystkim o przedsiębiorczość zawodową, ale to pojęcie obejmuje też chęć pomocy innym i zaangażowanie społeczne. W ogólnym skrócie: powyższe kompetencje należy rozumieć jako zdolność do wcielania swoich pomysłów w czyn i kończenia realizowanych prac.
W jaki sposób uczyć?
- Przeprowadź zabawę w „prowadzenie firmy”,
- Rozmawiaj z uczniami o pasjach i sposobach wykorzystania ich w codziennym życiu,
- Przygotuj dni otwarte w przedszkolu, podczas których uczniowie zademonstrują swoje projekty,
- Wspieraj dzieci podczas udziału w zawodach sportowych, konkursach naukowych,
- Wspólnie prowadźcie radiowęzeł, wydawajcie przedszkolną gazetkę,
- Promuj rozwijanie kompetencji np. poprzez naukę programowania,
- Realizujcie zajęcia teatralne, językowe i sportowe.
Kompetencje kluczowe w przedszkolu #8 – świadomość i ekspresja kulturalna
Dzięki nim uczniowie poznają różnice kulturowe i bogactwo światowego dziedzictwa, a także kształtują empatię i tolerancję. To jedna z kompetencji, która opiera się na kreatywności.
W jaki sposób uczyć?
- Angażuj podopiecznych, aby brali udział w konkursach plastycznych, muzycznych i teatralnych,
- Przygotuj wystawę prac (galerie sztuki) i projektów uczniów,
- Prowadź zabawy sportowe i konkursy tańca,
- Wspólnie twórzcie dzienniki z podróży,
- Organizuj przedstawienia tematyczne, wycieczki do muzeum i galerii sztuki,
- Porozmawiaj z uczniami o emocjach, ich rodzajach, znaczeniu w życiu społecznych i sposobach radzenia sobie z nimi,
- Przeprowadź zajęcia ze słuchania i ilustrowania muzyki,
- Przygotujcie „Dni Ziemi” i przegląd krajów.
Jak wspierać uczenie się kompetencji kluczowych w przedszkolu?
Dynamiczne – a przez to skuteczne – kształtowanie kompetencji kluczowych w przedszkolu to początek drogi. Poprzez naukę pewnych zasad i wartości pokazujemy uczniom świat, który rządzony przez pewne stałe elementy, jest łatwiejszy do zrozumienia i opisania. Tworzy to poczucie, że poprzez pracę można osiągnąć sukces.
Ogromne znaczenie ma również samo podejście nauczyciela do kształtowania kompetencji kluczowych w przedszkolu. Pedagog powinien rozumieć znaczenie przekazywania ich swoim podopiecznym i fakt, że to podczas wczesnej edukacji powyższe wartości powinny zostać nauczone, gdyż będą mogły rozwijać się razem z uczniem.
Ważnym aspektem pracy nad kompetencjami kluczowymi podczas edukacji jest wspieranie kadry nauczycielskiej i przyjęcie sprawiedliwych i racjonalnych kryteriów oceny rozwoju kompetencji, a także sama istota oceniania i nagradzania uczniów.
Polecamy przeczytać również Bank Dobrych Praktyk z zakresu kompetencji kluczowych w przedszkolu i szkole, który przygotował Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Na pewno warto zwrócić uwagę na to, że samo pojęcie kompetencji kluczowych pojawiło się już w 2006 roku (jako wynik prac Komisji Europejskiej i państw UW w ramach programu Edukacja i Szkolenia 2010). Oznacza to, że znaczna część opracowań jest już nieaktualna. Źródła warte polecenia to między innymi:
Przydatne webinary:
- Fundacja Centrum Edukacji Obywatelskiej – Nie taki diabeł straszny, czyli o kształceniu kompetencji kluczowych u uczniów
- PWN Wydawnictwo Szkolne – Webinarium – „Jak rozwijać umiejętności komunikowania się u przedszkolaków?”
- Instytut Kształcenia Eko-Tur – Kompetencje kluczowe w przedszkolu
- Akademia inso – Webinar: Adaptacja przedszkolaka – Monika Sobkowiak
Bibliografia
- https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018H0604(01)&from=EN
- https://inso.pl/blog/porady-i-wskazowki/kompetencje-kluczowe-w-przedszkolu/
- http://www.frr.org.pl/wp-content/uploads/2018/03/zal.nr_16_1_ramowy_program_szkolen_przedszkole.pdf
- https://edurada.pl/artykuly/czy-kompetencje-kluczowe-mo-na-kszta-towac-ju-w-przedszkolu-cz-c-1/
- https://akademia.inso.pl/kompetencje-kluczowe-w-przedszkolu%E2%80%8B/
- https://bajka.edu.pl/ksztaltowanie-kompetencji-kluczowych-u-dzieci/
- https://www.ore.edu.pl/wp-content/plugins/download-attachments/includes/download.php?id=18421
- http://www.cen.edu.pl/Materialy-metodyczne,107/X-2019-Kompetencje-kluczowe-w-przedszkolu,814.html
- https://doskonaleniewsieci.pl/Upload/Scenariusze/lublin/scenariusz-przedszkola.pdf
- https://www.wychowaniewprzedszkolu.com.pl/artykul/cyfrowe-matematyczne-spoleczne-komunikacyjne-kluczowe-kompetencje-czy-podstawa-programowa-wychowania-przedszkolnego-o-nich-zapomniala
- https://eduanima24.pl/product/tik-i-rozwijanie-kompetencji-cyfrowych-w-przedszkolu/
- http://www.przedszkole117.pl//kompetencje%20kluczowe%20w%20przedszkolu.pdf