Jak pracować metodą projektu (krok po kroku)

Praca metodą projektu to wspaniała sytuacja edukacyjna służąca angażowaniu uczniów w proces uczenia się – niezależnie od tego, czy uczęszczają do pierwszej klasy szkoły podstawowej, czy są maturzystami. Dobrze zaplanowane działanie pozwoli nam swobodnie i ciekawie realizować podstawę programową, często wiążąc treści w niej zawarte z codziennym życiem oraz zainteresowaniami dzieci i młodzieży. Dzięki pracy metodą projektu zdobędą oni wiedzę, rozwiną szereg umiejętności (w tym społecznych), a także będą kształtowali postawy – otwartości na uczenie się, ciekawości i odkrywania. Oczywiście pod warunkiem, że zadbamy o dobrą jakość realizowanych przedsięwzięć. Wszystko, o czym warto pamiętać, planując pracę metodą projektu, zebrałam w poniższym artykule.

Spis treści:

1. Efektywna edukacja, czyli jaka? – jakie praktyki polecane są przez Centrum Edukacji Obywatelskiej.
2. Od czego zacząć? – wdrażaj, inspiruj, wspieraj, usuwaj blokery i doradzaj.
3. Inspiracje do pracy metodą projektową – jakie tematy wykorzystywać w pracy z uczniami.
4. Liczy się proces – raz w tygodniu warto znaleźć przestrzeń w pracy z uczniami, aby…
5. Pamiętajmy o lekcjach z projektu – stwórzmy przestrzeń do podjęcia autorefleksji.
   • Przykładowe tematy – lista 14 propozycji
   • Przykładowe formy prezentacji – lista 16 propozycji
   • Przydatne narzędzia – lista 8 propozycji
6. Praca metodą projektu uniwersalna w każdej sytuacji – w nauce stacjonarnej, jak i zdalnej.
7. Oktawia Gorzeńska, autorka tekstu – wieloletnia dyrektorka szkoły z mocą zmieniania świata.

Efektywna edukacja, czyli jaka?

Coraz częściej mówimy i czytamy o potrzebie rozwijania kompetencji. Rozumiemy przez nie zdobywanie wiedzy połączone z rozwijaniem umiejętności i wspomnianych wcześniej postaw. O Szczególnie Efektywnych Praktykach Nauczania możemy przeczytać między innymi w materiałach Centrum Edukacji Obywatelskiej, które wymieniają:

• planowanie lekcji i zadań edukacyjnych,
• opracowywanie zadań o odpowiednich wymaganiach poznawczych,
• interakcję i współpracę uczniów, pracę w parach i grupach,
• ocenianie kształtujące rozumiane jako monitorowanie postępów uczniów i udzielanie im informacji zwrotnej oraz umiejętne zadawanie pytań,
• stymulowanie dyskusji zorientowanej na ucznia,
• polecanie uczniom częstego zapisywania własnych przemyśleń,
• regularne odwoływanie się do przemyśleń uczniów oraz regularne podsumowania (metapoznanie),
• zaawansowane projekty, w których zagadnienia zostają praktycznie zastosowane i zintegrowane.

Jak widać, praca metodą projektu łączy te najbardziej efektywne praktyki nauczania, można rzec, stanowi kwintesencję tego, co w procesie uczenia się najważniejsze. Pozwala też naszym uczniom rozwijać odpowiedzialność, samosterowność, komunikację, współpracę w grupie, a także umiejętność zarządzania projektami. Co więcej, daje bezpieczną przestrzeń do popełniania błędów i wyciągania wniosków.

Od czego zacząć?

Dobre przygotowanie do pracy metodą projektu to podstawa. Warto dokonać diagnozy sytuacji, zastanowić się nad celami i kryteriami sukcesu, czyli tym, co poprzez działania projektowe chcemy osiągnąć, jak również umiejętnościami naszych uczniów (doświadczeniami w pracy zespołowej nad wspólnym projektem) i sposobami wsparcia. Na tym etapie trzeba również:

• zaproponować tematy lub zaprosić uczniów do ich zaproponowania,
• omówić możliwe formy realizacji projektu,
• uformować zespoły (losując lub dając możliwość zdecydowania uczniom),
• ustalić plan działań projektowych (zadania, zasoby, potrzeby, termin konsultacji i realizacji),
• przedstawienie kryteriów oceniania (nie tylko efektu końcowego),
• omówienie kwestii dotyczących przestrzegania prawa autorskiego.

Na tym etapie pracy metodą projektu rola nauczyciela polega głównie na prowadzeniu procesu – wdrożeniu, inspirowaniu, wspieraniu, usuwaniu blokerów, doradzaniu. Ważne jest, aby uczniowie mogli działać samodzielnie.

W poniższych linkach znajdują się inspiracje na tematy projektowe. Pierwszy wpis, autorstwa Wiesławy Mitulskiej, pokazuje, jak można pracować w edukacji wczesnoszkolnej, wykorzystując metodę projektu: PROJEKTowanie kompetencji. Kolejny artykuł, pochodzący ze strony Centrum Edukacji Obywatelskiej, nie tylko podpowiada, jakie tematy wykorzystywać w pracy ze starszymi uczniami, ale również podaje przykłady dokumentów pomocnych w planowaniu pracy projektowej: Uczyć się robiąc, czyli jak pracować metodą projektów.

Liczy się proces

Praca nad projektem to ważny etap dla grupy, często przynosi wiele wyzwań. Warto zatem przynajmniej raz w tygodniu znaleźć przestrzeń w pracy z uczniami, aby:

• zapytać o przebieg działań i częstotliwość spotkań,
• zdiagnozować ewentualne problemy i pomóc w ich rozwiązaniu.

Na tym etapie ważna jest rola nauczyciela – doradcy, monitorującego procesy, wspierającego w sytuacjach problemowych. Istotne jest, by uczniowie swobodnie mogli mówić zarówno o tym, co udaje im się wypracować, jak i o wyzwaniach.

Pamiętajmy o lekcjach z projektu

Działania projektowe dobiegają końca, uczniowie prezentują działania, dzielą się tym, co wypracowali, a nauczyciel… przede wszystkim tworzy przestrzeń do podjęcia autorefleksji (Czego się nauczyłem/łam? Czego nowego się dowiedziałem/łam? Co mnie zaciekawiło? Co stanowiło trudność?) oraz refleksji grupowej (Jak przebiegała praca w grupie? Co było dobrym, a co trudnym doświadczeniem w pracy zespołowej? Co mogliśmy zrobić inaczej?)

To przykładowe pytania. Warto zapewnić anonimowość autorefleksji i stworzyć bezpieczne warunki do dzielenia się przemyśleniami od zespołów. Kluczowym momentem jest danie uczniom informacji zwrotnej – ważne, by nie ograniczała się ona tylko do oceny, a uczniowie otrzymali dłuższy komunikat odnoszący się do planowania, realizacji i prezentacji działań.

Przykładowe tematy:

• Spacerkiem po naszym mieście
• Matematyka w architekturze mojego miasta
• Jak dbać o zdrowy styl życia?
• Jak zostać blogerem?
• Uczniowski Klub Filmowy on-line
• Jak się uczyć?
• Jak zaplanować swoją karierę zawodową?
• Co by było, gdyby nie było mitozy i mejozy?
• Na co wydają kieszonkowe uczniowie naszej klasy?
• Portrety aktywistek w literaturze
• Wizja miasta przyszłości
• Jak powstają roboty?
• Czy sztuczna inteligencja przejmie władzę nad światem?
• Jak powstał pierwszy program komputerowy? (Inspiracja – Pierwszy program komputerowy)

Przykładowe formy prezentacji:

• film,
• podcast,
• strona internetowa,
• kanał na YT,
• vlog,
• prezentacja,
• broszura,
• magazyn on-line,
• wystawa,
• lapbook,
• przedstawienie,
• spotkania on-line,
• pokaz,
• warsztaty,
• wizualizacja z wykorzystaniem robotów,
• happening.

• Canva – materiały graficzne
• Classroom, Teams – gromadzenie materiałów, współdzielenie dokumentów, organizacja spotkań, przeprowadzanie ankiet,
• Trello – harmonogram działań, gromadzenie materiałów
• Mentimeter – zbieranie informacji zwrotnej 
• Genially – przygotowanie interaktywnych prezentacji 
• Audacity – do podcastów 
• FilmoraGo – do filmów i reportaży
• Roboty Photon do wizualizacji projektów z obszaru programowania

Oktawia Gorzeńska, autorka tekstu

Nauczycielka języka polskiego, koordynatorka projektów, wieloletnia dyrektorka szkoły z mocą zmieniania świata, twórczyni szkoły w chmurze oraz Flagowej Szkoły Microsoft. Członkini Rady Programowej, a także doradczyni dyrektorów w projekcie Szkoła dla Innowatora. Współinicjatorka ogólnopolskiego ruchu #wiosnaedukacji, edulab oraz projektu społecznego nauczycieli lekcjewsieci.pl
Autorka poradników dla dyrektorów szkół z zakresu edukacji zdalnej i innowacji. Prowadzi blog www.laboratoriumzmiany.com Nagrodzona tytułem EduInspirator w ogólnopolskim konkursie oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej przez Ministra Edukacji.