Środki dydaktyczne w edukacji wczesnoszkolnej (definicja+przykłady)

Wybór środków dydaktycznych w edukacji wczesnoszkolnej jest niezwykle ważny z kilku powodów, o których napiszemy w niniejszym wpisie. Zacznijmy jednak nasze rozważania od samej definicji środków dydaktycznych.

Definicja środków dydaktycznych

Środki i pomoce dydaktyczne to wszelkiego rodzaju przedmioty oddziałujące na zmysły uczniów, których zadaniem jest ułatwienie poznawania rzeczywistości. Skracają i urozmaicają proces nauczania, wywołując wrażenia i spostrzeżenia, będące tworzywem pozwalającym w krótszym czasie przekazać znaczną ilość informacji i wiedzy. Dobrze nam znana tablica szkolna jest uważana za najstarszą i najczęściej używaną pomoc dydaktyczną. Obecnie technika pozwala na zrewolucjonizowanie edukacji za pomocą najnowszych zdobyczy nauki. Edukacja za pomocą własnego robota? O tym też opowiemy, zostańcie z nami.

Jak dzielimy środki dydaktyczne?

Środki naturalne

Okazy przyrodnicze, kulturowe i społeczne, które w sposób bezpośredni przedstawiają rzeczywistość.

Środki techniczne

  • wzrokowe: tablica, film, fotografie, plansze,
  • słuchowe: nagrania i audycje,
  • wzrokowo słuchowe: programy telewizyjne, multimedia komputerowe,
  • automatyzujące: komputery, programowalne roboty.

Środki symboliczne:

  • podręczniki,
  • grafy,
  • mapy.
Przykłady środków dydaktycznych

Edukacja wczesnoszkolna w Polsce

Pierwszy etap nauczania – obejmujący edukację przedszkolną i wczesnoszkolną – to wyzwanie nie tylko dla uczniów, ale również dla nauczycieli. Omawiając edukację wczesnoszkolną przyjmujemy, że w Polsce obejmuje on dzieci z klas 1 – 3, czyli dzieci w wieku 7 – 10 lat. To etap, gdy zajęcia prowadzone są przez jednego nauczyciela, który jednocześnie pełni rolę wychowawcy. Jego zadaniem jest przygotowanie najmłodszych do dalszej edukacji, ale także wzbudzenie ciekawości świata i przekazanie pewnych wzorców zachowania.

Przydatne zestawy środków dydaktycznych w edukacji wczesnoszkolnej znajdziemy na platformie prowadzonej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej: epodreczniki.pl.

Zestaw scenariuszy dla edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej

Wychowanie przedszkolne: 

Szkoła podstawowa (klasy I – III):

Środki do nauki zdalnej dla edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej

Środki dydaktyczne edukacja zdalna

E-materiały przeznaczone do nauki w szkołach lub do samodzielnej pracy ucznia znajdziemy natomiast w sekcji podstawa programowa. Najnowsza sekcja na platformie edukacyjnej MEN dotyczy edukacji na odległość. Ma to związek z trwającą pandemią koronawirusa. Środki dydaktyczne, które znajdują się w tej sekcji to zarówno poradniki dla dyrektorów szkół i nauczycieli, ale także elektroniczne wersje podręczników i wykazy materiałów niezbędnych do nauki określonych przedmiotów.

Konieczność nauki zdalnej i postępujący rozwój techniki sprawiły, że edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna zmieniła diametralnie swoją formę. Niepewność związana z wprowadzaniem lockdownu sprawia, że zarówno szkoły, jak i uczniowie muszą być w każdej chwili przygotowani na konieczność przejścia w tym nauki online. Ma to też wpływ na wybór metod i środków dydaktycznych. Okazuje się, że w 2020 roku na znaczeniu dość diametralnie straciły klasyczne metody, a szkolna tablica coraz mniej kojarzona jest z podstawowym atrybutem nauczyciela.

Microsoft wspiera dostępność nowych technologii w szkołach

Serwis portaloswiatowy.pl informuje o programie Microsoft Showcase School mającym za zadanie budować innowacyjną społeczność szkół, w których od zawsze dostępna jest najnowsza technologia. W Polsce do tego grona należy osiem szkół, w tym Szkoła Podstawowa nr 3 w Ząbkach i Zespół Szkół Technicznych w Radomiu. Microsoft Showcase School ma zwiększać innowacyjność szkół na świecie.

Nie da się ukryć, że zmierzamy do całkowitej informatyzacji szkoły. Przejawem tego trendu jest rządowy program – Ogólnopolska Sieć Edukacyjna (OSE). W jego ramach mieści się utworzenie sieci komunikacyjnej, która ma dać szkołom dostęp do internetu. Ważny, aby był to internet szybki, bezpłatny i bezpieczny. Założeniem OSE jest podniesienie poziomu cyfrowych kompetencji uczniów i umożliwienie kształcenie poprzez dostęp do zasobów globalnej sieci.

Cyfryzacja przyszła w mgnieniu oka. Może wręcz powiedzieć, że pewnego dnia obudziliśmy się w świecie, w którym pracujemy i uczymy z domu. Nie musimy się obawiać, iż nasi uczniowie nie będą w stanie przestawić się na nowy tryb pracy. Dla młodego pokolenia, o którym w prasie branżowej mówi się, że rodzi się z umiejętnością obsługi ekranu dotykowego, nie będzie to wyzwaniem. W tym momencie trzeba zwrócić uwagę, że dobrze jest również wpajać najmłodszym postawę, że komputer i laptop jest narzędziem pracy. Świadomość ta, uczona od najmłodszych lat, skutkować będzie w przyszłości.

Cyfryzacja środków dydaktycznych, problem wykluczenia

Wykluczenie z cyfrowych środków dydaktycznych

Poważnym problemem staje się wykluczenie cyfrowe. UNICEF oraz Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU) informują, że obecnie na świecie 1,3 mld dzieci w wieku 3-17 lat nie ma dostępu do internetu w domu. To aż 2/3 dzieci w wieku szkolnym!  Najnowszy raport UNICEF zatytułowany „Ile dzieci i młodzieży ma dostęp do internetu w domu?” opracowany został na podstawie danych z 85 krajów. Wynik jest alarmujący. Henrietta Fore, dyrektor generalna UNICEF, powiedziała, iż „nie jest luka cyfrowa – to cyfrowa przepaść”. Światowe fundacje i dostawcy internetu od kilku lat pracują, aby podłączyć do sieci każdą szkołę w każdej miejscowości.

Najważniejszy środek dydaktyczny w edukacji

Omawiając temat środków dydaktycznych w edukacji wczesnoszkolnej można zatem stwierdzić, że najważniejszą pomocą dydaktyczną jest komputer, który posłuży do zdobywania wiedzy i cyfrowych kompetencji. W Polsce w ramach programu „Zdalna Szkoła+” trwa akcja dofinansowania zakupu komputerów i laptopów dla najmłodszych. Jako przykład można podać Piaseczno – w sierpniu zakupiono tam 61 laptopów dla uczniów, w ramach programu środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Należy zwrócić uwagę na rozwój cyfrowych kompetencji nauczycieli. Pedagodzy muszą zostać wyposażeni w szeroki wachlarz zdolności obsługi podstawowych aplikacji i programów, by lekcje przebiegały w spokojny i niezakłócony sposób. Zwiększając poziom informatyzacji szkół otwieramy się na możliwość skorzystania z szerokiej gamy dodatkowych pomocy dydaktycznych w edukacji wczesnoszkolnej.

Lista przykładów środków dydaktycznych dla edukacji wczesnoszkolnej:

1. Pomoce wideo w edukacji wczesnoszkolnej

Nauka poprzez materiały wideo nie jest szczególnie nowym trendem. Chociaż era kaset VHS należy już do zamierzchłej przeszłości, to na pewno wśród obecnych nauczycieli są osoby, które pamiętają lekcje połączone z oglądaniem takich materiałów edukacyjnych. Kasety wideo zastąpiły materiały cyfrowe. Wszak istnieje obecnie cała gałąź edukacji poprzez e-learning, począwszy od lekcji na YouTube po webinary i profesjonalne cykle szkoleniowe na platformie Udemy.

Treści wideo są przez uczniów lubiane. Są również miłą odmianą od standardowych form prowadzenia zajęć i mogą posłużyć za urozmaicenie pomocy dydaktycznych w edukacji wczesnoszkolnej. Uploadowanie filmu do sieci i przesłanie hiperłącza do uczniów obecnie nie stanowi najmniejszego problemu. Co najważniejsze, przekazywanie wiedzy w ten sposób można w każdym momencie zatrzymać, co da szansę podopiecznym na nadrobienie zaległości. Powtarzanie materiału również nigdy nie będzie prostsze!

E-learning sprawia, że uczeń przestaje być biernym odbiorcą – zamieni się w aktywnego uczestnika omawianego tematu, co spowoduje, że zwiększy się wskaźnik retencji i aktywności.

2. Grywalizacja w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej 

Na szczęście termin grywalizacja ma więcej wspólnego z grami niż z rywalizacją. Jego założeniem jest wykorzystanie mechanizmów, które najmłodsi znają z jednego z najstarszych sposobów spędzania czasu wolnego – rozrywki.

Zbieranie punktów, kolekcjonowanie kolejnych odznak, uzyskanie poziomów i odblokowywanie osiągnięć. To dobrze znany trend, które ostatnio zaczyna być coraz bardziej popularny i, co najważniejsze, działa! Tutaj możecie znaleźć kilka scenariuszy praktycznych opartych o grywalizację. Grywalizacja zdecydowanie zwiększa zaangażowanie uczniów. Sprawia również, że muszą oni zachować skupienie i uważnie śledzić tok zajęć. Przekazując wiedzę pod postacią gier i tworząc zrozumiały system nagród, możemy uzyskać zdumiewające wyniki, a nauka będzie postrzegana jak nigdy dotąd.

Omawianej tematyki dotyczy też wykorzystanie technologii VR (wirtualna rzeczywistość), AR (rozszerzona rzeczywistość) i MR (rzeczywistość mieszana). Uzupełnienie programu nauczania poprzez gadżety, które zwiększą immersję i sprawią, iż uczniowie będą mieli wrażenie korzystania z całkowicie futurystycznych pomocy dydaktycznych w edukacji wczesnoszkolnej. Czy rozszerzona rzeczywistość – i jej pokrewne – to przyszłość? Wszystko wskazuje na to, że tak, a gogle VR staną się podstawowym wyposażeniem każdej klasy. Nie tylko w edukacji, ale również w naszych codziennych życiach. To kompetencje, które musimy nabyć.

Obawa, iż przeniesienie edukacji w środowisko cyfrowe ograniczy nasze pole społecznych kontaktów jest zrozumiała. Eksperci radzą, by w ramach prowadzonych zajęć korzystać również z pomocy dydaktycznych, które zwiększają społeczne zaangażowanie najmłodszych. Komunikacja w czasie trwania zajęć jest dobrą rzeczą. Ważne, by odbywała się według ustanowionych reguł i standardów społecznych. Za pomocą aplikacji głosowych i komunikatorów możemy w ekspresowym tempie odpowiadać na pytania i przekazywać feedback.

Środki dydaktyczne wspierające umiejętności społeczne

Jednym z nowych trendów jest właśnie przekazywanie ocen w czasie rzeczywistym – pomóc mogą w tym narzędzia wchodzące w e-learningowy zestaw BenchPrep. Badania placówek oświatowych z Kalifornii wskazują, że nowoczesne technologie mogą być doskonałym narzędziem, aby poznać ucznia i jego wymagania.

Do czego możemy wykorzystać narzędzia technologiczne i zbierane za ich pomocą „smart data”?

Lista potencjalnych aktywności przy wykorzystaniu wspomnianych pomocy dydaktycznych w edukacji wczesnoszkolnej jest bogata:

  • zbieranie informacji o uczniu za pomocą ankiet opisowych,
  • wdrażanie nowych programów nauczania i kwalifikacji,
  • zwiększanie bazy danych o uczniu dla szkolnego personelu,
  • wykorzystanie struktur systemu oświatowego,
  • komunikację z rodzicami i specjalistami.

Według raportu firmy Casel, uczenie się społeczne i emocjonalne może diametralnie zmienić szkoły. Przytoczone dane wskazują, że 97% dyrektorów jest zdania, że ​nauczanie umiejętności społecznych i emocjonalnych może pozytywnie wpłynąć na zachowanie uczniów.

4. EdTech jako środki dydaktyczne w edukacji wczesnoszkolnej

edtech jako środki dydaktyczne dla edukacji wczesnoszkolnej

Eksperci są zgodni: branża EdTech wkrótce będzie jedną z najważniejszych gałęzi edukacji. Oczywiście, nie oznacza to, że zniknie klasyczny model nauki. Te dwie metodologię będą wzajemnie uzupełniać się, gdyż praca z doświadczonym pedagogiem jest podstawą procesu kształcenia. Dodatkowo, wykorzystanie narzędzi umożliwiających proste przekazanie wiedzy sprawi, że proces ten będzie wyjątkowo efektywny. Położenie nacisku na naukę zgodnie z metodologią STEAM (science, technology, engineering, arts, math) to podstawa zrównoważonego rozwoju.

Metodologia pracy z uczniem podczas edukacji wczesnoszkolnej w Stanach Zjednoczonych już bierze pod uwagę potrzebę nauczania kompleksowego i zrównoważonego. To sposób, by przekazać naszym podopiecznym złożoność otaczającego nas świata. Bloki programowe zakładają, że wspomniane dziedziny wiedzy i szkolne przedmioty wzajemnie się przenikają i uzupełniają. Spoglądając na podstawę programową w ten sposób możemy stwierdzić, że klasyczny podział jest wyjątkowo sztuczny.

Dopasowywanie środków dydaktycznych zgodnie z potrzebami

Personalizacja jest kolejnym aspektem, który trzeba wziąć pod uwagę podczas wyboru pomocy dydaktycznych w edukacji wczesnoszkolnej. Każdy z uczniów ma swoje tempo przyswajania informacji, wyciągania wniosków i stosowania opanowanego materiału do rozwiązywania problemów. Zastosowanie EdTech i różnorodność możliwych programów nauczania to podstawa. Skupiając się na uczniu tworzymy idealne warunki rozwoju i zdobywania wiedzy.

W momencie, gdy zarówno uczniowie, ich rodzice oraz nauczyciele musieli zaadaptować się do nowych warunków, zacząć poznawać narzędzia do pracy zdalnej i dostosować proces edukacji do możliwości uczniów, warto pójść krok naprzód. Wprowadźmy EdTech na szerszą skalę, gdyż pierwszy krok mamy już za sobą.

Trend nauczania spersonalizowanego

Trend ten może przynieść dla uczniów zestaw korzyści i pomóc nauczycielowi dokonać ewaluacji mocnych i słabych stron każdego z nich. Po takim działaniu pozostaje rozpisanie indywidualnych planów zajęć, co wpłynie pozytywnie na proces nauki i wykorzystywania czasu.

Technologia może pomóc również w nauczaniu uczniów ze spektrum autyzmu. W samych Stanach Zjednoczonych dotyczy to ponad 3,5 miliona rodzin. Wszyscy uczniowie są wyjątkowi. Szkoły na całym świecie służą wsparciem i pomocą.

Edukacyjny robot jako odpowiedź na potrzebę środków dydaktycznych w edukacji wczesnoszkolnej

Termin ‘robot’ pochodzi od słowiańskiego słowa robota, oznaczającego ciężko pracę i wysiłek. Upowszechnione zostało przez czeskiego pisarza – Karela Čapka – który użył go w swojej sztuce ‘R.U.R’ (Rossumovi Univerzální Roboti) z 1920 roku. U Čapka oznacza stworzonego przez człowieka robotnika, który oddelegowany zostaje do najcięższych zadań. Isaac Asimov wprowadził natomiast pojęcie robotyki. Ów pisarz żydowsko-rosyjskiego pochodzenia zyskał zaszczyt spisania trzech praw robotyki.

Sto lat później jesteśmy świadkami szerzącego się trendu edukacji dzieci poprzez udział specjalnie przygotowanych, edukacyjnych robotów, które uczą najmłodszych programowania w sposób naturalny – poprzez zabawę. Jest to być to najważniejszy trend we współczesnej edukacji. To również sposób na naukę cyfrowych kompetencji przyszłości obiegający prawie cały świat.

Jak wykorzystać Photona w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej?

Na powstałe zapotrzebowanie pojawiła się odpowiedź: Photon. Interdyscyplinarny robot kontynuuje drogę swoich poprzedników, spełnia wymogi charakteryzujące wszystkie pomoce dydaktyczne w edukacji wczesnoszkolnej i dodaje sporo nowych, przydatnych rozwiązań!  Rozszerza i upraszcza bardzo ważną pracę: edukację najmłodszych pokoleń.

Photon został stworzony z myślą o dzieciach w każdym wieku, oferując inny zestaw narzędzi dostosowany do różnego etapu rozwoju dzieci, ich możliwości oraz zdolności percepcji. Uczy podstaw programowania, kreatywnego podejścia do rozwiązywania problemów, a przede wszystkim rozwija logiczne myślenie. Wszystko to w najbardziej atrakcyjnej formie – wykorzystując omawiane już mechanizmy grywalizacji.

Photon jako środek dydaktyczny w edukacji wczesnoszkolnej pozwala realizować ogólnorozwojowe zajęcia, ale także przedmioty specjalistyczne, w tym fizykę i nauki ekologiczne, a także informatykę. Materiały dydaktyczne Photona są dostępne na specjalnej platformie edukacyjnej, która znajduje się online. Dzięki temu możemy zawsze mieć je pod ręką. Materiały są tworzone przez nauczycieli dla nauczycieli i zapewniają ogromną elastyczność nauki.