Lekcja, za którą rodzice będą Ci wdzięczni – jak uczyć o emocjach i relacjach?

Nauczyciele, ale i rodzice, zgodzą się zapewne, że prawidłowe funkcjonowanie w sferze emocjonalnej i społecznej jest niezwykle ważne, a nawet niezbędne do osiągnięcia sukcesów w zakresie zdobywania wiedzy i umiejętności szkolnych. Takie kompetencje warunkują także lepsze wyniki w nauce i nawiązywanie właściwych relacji ze swoimi rówieśnikami, ale także z najbliższymi członkami rodzin. Przekładają się one także na to, jak potoczy się nasza droga zawodowa. Od umiejętności społecznych, ale także od inteligencji emocjonalnej zależy w dużej mierze poczucie własnej wartości, a to wpływa na motywację do zdobywania wiedzy, kształtowania kompetencji kluczowych i poczucia sprawstwa.

Spis treści:

1. Skutki zdalnej edukacji
2. Szczerość w pracy z uczniami
3. Jak rozwijać umiejętności społeczno-emocjonalne u swoich uczniów?
4. Wybór umiejętności i zdolności społeczno-emocjonalnych
5. Wykorzystanie nowych technologii w rozwoju kompetencji społeczno-emocjonalnych

Skutki zdalnej edukacji

O konieczności stałej uważności na potrzeby uczniów, na rozwijanie umiejętności emocjonalnych i społecznych przekonaliśmy się wszyscy w czasie edukacji zdalnej. Wcześniej budowane relacje nauczycieli z uczniami, ale także z rodzicami przełożyły się na efektywnie prowadzone lekcje, wzajemne zaufanie i pomoc. Wielu z nas doświadczyło trudów prowadzenia zajęć i terapii w zupełnie nowej rzeczywistości, za pomocą dotąd nieznanych narzędzi. Tylko właściwe postawy, wzajemny szacunek, elastyczność w dostosowaniu się do nowych warunków, empatia i pokora pozwoliły na kontynuację nauczania. Ci z nas, którzy dotąd nie przykładali zbyt dużej uwagi do dbania o relacje, szybko nadrabiali to w czasie pandemii. Zapraszając uczniów i rodziców poniekąd do naszego prywatnego świata, nierzadko pokazując swoją domową przestrzeń i dzieląc się własnymi radościami i problemami, wbrew pozorom zyskaliśmy w ich oczach sympatię i zaufanie. Takie proste gesty i naturalne zachowanie potrafią burzyć mury, które czasami bezrefleksyjnie stawiamy.

Szczerość w pracy z uczniami

Pracując z uczniami z niepełnosprawnością intelektualną, zawsze stawiam na naturalność, szczerość i prostotę w relacjach. Dostosowuję się do specyfiki ich funkcjonowania, niesamowitej szczerości i bezpośredniości w okazywaniu uczuć, emocji i akceptacji. Nie widzę problemu w tym, aby okazywać własne emocje, mówić o nich, zyskując tym samym w ich oczach szacunek i zaufanie. Moi uczniowie odwzajemniają się wtedy tym samym i budujemy odpowiednią atmosferę i poczucie bezpieczeństwa na lekcji.

Jak rozwijać umiejętności społeczno-emocjonalne u swoich uczniów?

Jest wiele sposobów, ale w mojej ocenie najskuteczniej i najbardziej efektywnie jest wówczas, kiedy działania te wplatamy w codzienne aktywności podczas zajęć dydaktycznych, zajęć rewalidacyjnych czy w ramach zajęć z pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Realizowane w szkole projekty są niezastąpione w rozwijaniu umiejętności emocjonalno-społecznych, ponieważ uczniowie w naturalny sposób uczą się współpracy, współdziałania, inicjatywności, krytycznego myślenia, rozwiązywania problemów i uwzględniania zdań, opinii, głosu i propozycji innych użytkowników. Realizując projekty czytelnicze, ekologiczne, a nawet matematyczne, stwarzamy naszym uczniom optymalne warunki do naturalnego rozwijania tych umiejętności. Doskonałym przykładem jest mój autorski projekt “5 sposób na matematykę” (piecsposobownamatematyke.blogspot.com), w którym oprócz podnoszenia kompetencji matematycznych i poznania jej użyteczności, moi uczniowie nauczyli się organizować duże przedsięwzięcia szkolne, takie jak na przykład szkolna kawiarenka. Wspaniale wszystko zaplanowali, przygotowali salę i podjęli gości, z którymi musieli prowadzić rozmowy, zaproponować menu, odpowiednio podsumować należność za zakupione smakołyki.

Warto również kształtować te umiejętności regularnie, np. podczas uroczystości szkolnych czy wykorzystując naturalne sytuacje, które mają miejsce w szkole, a uczą m.in. asertywności, empatii, opiekuńczości. Musimy stale nad tym pracować, gdyż incydentalne, punktowe działania nie przynoszą trwałości tych zachowań, a uczniowie nie widzą ich użyteczności i zasadności ich uczenia.

Wybór umiejętności i zdolności społeczno-emocjonalnych

Pamiętajmy, że w szkole możemy również udzielać naszym uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej w trakcie bieżącej pracy i w ramach zajęć rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne, które zastępują dotychczasowe zajęcia socjoterapeutyczne i, zgodnie z rozpoznanymi potrzebami, mogą być adresowane do większej grupy dzieci i młodzieży.

Prowadzący zajęcia dokonuje wyboru tych umiejętności i zdolności, które wynikają z rozpoznanych potrzeb uczestników w odniesieniu do sfery emocjonalno-społecznej. Należą do nich np.:

• samodzielność,
• motywacja wewnętrzna,
• komunikowanie emocji,
• rozpoznawanie zachowań asertywnych,
• radzenie sobie ze stresem,
• rozwiązywanie konfliktów/problemów,
• podejmowanie wyborów.

Wykorzystanie nowych technologii w rozwoju kompetencji społeczno-emocjonalnych

Nowe technologie stały się nieodłącznym elementem procesu edukacyjno-wychowawczego. Coraz śmielej wkraczają także do terapeutycznych oddziaływań. Dlatego warto, a nawet trzeba, wykorzystywać je w procesie kształtowania kompetencji emocjonalno-społecznych.

Warto skorzystać z aplikacji do tworzenia awatarów tak jak np. Awatarmaker czy Bitmoji, które z kolei mogą być punktem wyjścia do opisywania i nazywania emocji, własnego samopoczucia itd. Za pomocą elektronicznych książeczek takich jak np. Storyjumper nasi uczniowie mogą stworzyć fantastyczne historie, którymi mogą opowiedzieć o nurtujących ich przykrych sytuacjach albo wręcz przeciwnie – o cudownych chwilach, które przeżyli z przyjaciółmi. Wykorzystujmy też aplikację Flipgrid, która pozwoli na niesamowitą współpracę i współdziałanie poprzez nagrywanie wideokomentarzy i kreatywnych odpowiedzi. Wirtualne tablice (Jamboard, Liveaboard) pozwolą i zachęcą uczniów do prezentacji własnych pomysłów, do dyskusji, współpracy i prezentacji wypracowanych produktów.

Każdy sposób na rozwijanie kompetencji społeczno-emocjonalnych będzie efektywny, jeśli my – dorośli, rodzice i nauczyciele – będziemy autentyczni w swoich działaniach i propozycjach oraz będziemy towarzyszyć naszym dzieciom w ich rozwoju czy pokonywaniu własnych słabości. Dbajmy o to, by nasi uczniowie mogli żyć w zgodzie i w harmonii z samym sobą.

Zyta Czechowska, autorka tekstu