Jak pracować metodą projektu (krok po kroku)
Praca metodą projektu to wspaniała sytuacja edukacyjna służąca angażowaniu uczniów w proces uczenia się – niezależnie od tego, czy uczęszczają do pierwszej klasy szkoły podstawowej, czy są maturzystami. Dobrze zaplanowane działanie pozwoli nam swobodnie i ciekawie realizować podstawę programową, często wiążąc treści w niej zawarte z codziennym życiem oraz zainteresowaniami dzieci i młodzieży. Dzięki pracy metodą projektu zdobędą oni wiedzę, rozwiną szereg umiejętności (w tym społecznych), a także będą kształtowali postawy – otwartości na uczenie się, ciekawości i odkrywania. Oczywiście pod warunkiem, że zadbamy o dobrą jakość realizowanych przedsięwzięć. Wszystko, o czym warto pamiętać, planując pracę metodą projektu, zebrałam w poniższym artykule.
Spis treści:
- Efektywna edukacja, czyli jaka? – jakie praktyki polecane są przez Centrum Edukacji Obywatelskiej.
- Od czego zacząć? – wdrażaj, inspiruj, wspieraj, usuwaj blokery i doradzaj.
- Inspiracje do pracy metodą projektową – jakie tematy wykorzystywać w pracy z uczniami.
- Liczy się proces – raz w tygodniu warto znaleźć przestrzeń w pracy z uczniami, aby…
- Pamiętajmy o lekcjach z projektu – stwórzmy przestrzeń do podjęcia autorefleksji.
- Przykładowe tematy – lista 14 propozycji
- Przykładowe formy prezentacji – lista 16 propozycji
- Przydatne narzędzia – lista 8 propozycji
- Praca metodą projektu uniwersalna w każdej sytuacji – w nauce stacjonarnej, jak i zdalnej.
- Oktawia Gorzeńska, autorka tekstu – wieloletnia dyrektorka szkoły z mocą zmieniania świata.
Efektywna edukacja, czyli jaka?
Coraz częściej mówimy i czytamy o potrzebie rozwijania kompetencji. Rozumiemy przez nie zdobywanie wiedzy połączone z rozwijaniem umiejętności i wspomnianych wcześniej postaw. O Szczególnie Efektywnych Praktykach Nauczania możemy przeczytać między innymi w materiałach Centrum Edukacji Obywatelskiej, które wymieniają:
- planowanie lekcji i zadań edukacyjnych,
- opracowywanie zadań o odpowiednich wymaganiach poznawczych,
- interakcję i współpracę uczniów, pracę w parach i grupach,
- ocenianie kształtujące rozumiane jako monitorowanie postępów uczniów i udzielanie im informacji zwrotnej oraz umiejętne zadawanie pytań,
- stymulowanie dyskusji zorientowanej na ucznia,
- polecanie uczniom częstego zapisywania własnych przemyśleń,
- regularne odwoływanie się do przemyśleń uczniów oraz regularne podsumowania (metapoznanie),
- zaawansowane projekty, w których zagadnienia zostają praktycznie zastosowane i zintegrowane.
Jak widać, praca metodą projektu łączy te najbardziej efektywne praktyki nauczania, można rzec, stanowi kwintesencję tego, co w procesie uczenia się najważniejsze. Pozwala też naszym uczniom rozwijać odpowiedzialność, samosterowność, komunikację, współpracę w grupie, a także umiejętność zarządzania projektami. Co więcej, daje bezpieczną przestrzeń do popełniania błędów i wyciągania wniosków.
Od czego zacząć?
Dobre przygotowanie do pracy metodą projektu to podstawa. Warto dokonać diagnozy sytuacji, zastanowić się nad celami i kryteriami sukcesu, czyli tym, co poprzez działania projektowe chcemy osiągnąć, jak również umiejętnościami naszych uczniów (doświadczeniami w pracy zespołowej nad wspólnym projektem) i sposobami wsparcia. Na tym etapie trzeba również:
- zaproponować tematy lub zaprosić uczniów do ich zaproponowania,
- omówić możliwe formy realizacji projektu,
- uformować zespoły (losując lub dając możliwość zdecydowania uczniom),
- ustalić plan działań projektowych (zadania, zasoby, potrzeby, termin konsultacji i realizacji),
- przedstawienie kryteriów oceniania (nie tylko efektu końcowego),
- omówienie kwestii dotyczących przestrzegania prawa autorskiego.
Na tym etapie pracy metodą projektu rola nauczyciela polega głównie na prowadzeniu procesu – wdrożeniu, inspirowaniu, wspieraniu, usuwaniu blokerów, doradzaniu. Ważne jest, aby uczniowie mogli działać samodzielnie.
Inspiracje do pracy metodą projektu
W poniższych linkach znajdują się inspiracje na tematy projektowe. Pierwszy wpis, autorstwa Wiesławy Mitulskiej, pokazuje, jak można pracować w edukacji wczesnoszkolnej, wykorzystując metodę projektu: PROJEKTowanie kompetencji. Kolejny artykuł, pochodzący ze strony Centrum Edukacji Obywatelskiej, nie tylko podpowiada, jakie tematy wykorzystywać w pracy ze starszymi uczniami, ale również podaje przykłady dokumentów pomocnych w planowaniu pracy projektowej: Uczyć się robiąc, czyli jak pracować metodą projektów.
Liczy się proces
Praca nad projektem to ważny etap dla grupy, często przynosi wiele wyzwań. Warto zatem przynajmniej raz w tygodniu znaleźć przestrzeń w pracy z uczniami, aby:
- zapytać o przebieg działań i częstotliwość spotkań,
- zdiagnozować ewentualne problemy i pomóc w ich rozwiązaniu.
Na tym etapie ważna jest rola nauczyciela – doradcy, monitorującego procesy, wspierającego w sytuacjach problemowych. Istotne jest, by uczniowie swobodnie mogli mówić zarówno o tym, co udaje im się wypracować, jak i o wyzwaniach.
Pamiętajmy o lekcjach z projektu
Działania projektowe dobiegają końca, uczniowie prezentują działania, dzielą się tym, co wypracowali, a nauczyciel… przede wszystkim tworzy przestrzeń do podjęcia autorefleksji (Czego się nauczyłem/łam? Czego nowego się dowiedziałem/łam? Co mnie zaciekawiło? Co stanowiło trudność?) oraz refleksji grupowej (Jak przebiegała praca w grupie? Co było dobrym, a co trudnym doświadczeniem w pracy zespołowej? Co mogliśmy zrobić inaczej?)
To przykładowe pytania. Warto zapewnić anonimowość autorefleksji i stworzyć bezpieczne warunki do dzielenia się przemyśleniami od zespołów. Kluczowym momentem jest danie uczniom informacji zwrotnej – ważne, by nie ograniczała się ona tylko do oceny, a uczniowie otrzymali dłuższy komunikat odnoszący się do planowania, realizacji i prezentacji działań.
Przykładowe tematy:
- Spacerkiem po naszym mieście
- Matematyka w architekturze mojego miasta
- Jak dbać o zdrowy styl życia?
- Jak zostać blogerem?
- Uczniowski Klub Filmowy on-line
- Jak się uczyć?
- Jak zaplanować swoją karierę zawodową?
- Co by było, gdyby nie było mitozy i mejozy?
- Na co wydają kieszonkowe uczniowie naszej klasy?
- Portrety aktywistek w literaturze
- Wizja miasta przyszłości
- Jak powstają roboty?
- Czy sztuczna inteligencja przejmie władzę nad światem?
- Jak powstał pierwszy program komputerowy? (Inspiracja – Pierwszy program komputerowy)
Przykładowe formy prezentacji:
- film,
- podcast,
- strona internetowa,
- kanał na YT,
- vlog,
- prezentacja,
- broszura,
- magazyn on-line,
- wystawa,
- lapbook,
- przedstawienie,
- spotkania on-line,
- pokaz,
- warsztaty,
- wizualizacja z wykorzystaniem robotów,
- happening.
Przydatne narzędzia
- Canva – materiały graficzne
- Classroom, Teams – gromadzenie materiałów, współdzielenie dokumentów, organizacja spotkań, przeprowadzanie ankiet,
- Trello – harmonogram działań, gromadzenie materiałów
- Mentimeter – zbieranie informacji zwrotnej
- Genially – przygotowanie interaktywnych prezentacji
- Audacity – do podcastów
- FilmoraGo – do filmów i reportaży
- Roboty Photon do wizualizacji projektów z obszaru programowania
Praca metodą projektu uniwersalna w każdej sytuacji
Projekt może być realizowany w edukacji stacjonarnej, jak i zdalnej – w wersji mini – ograniczonej pod względem treści i czasu pracy. To, co najważniejsze, to nasza postawa – dobre wdrożenie uczniów w proces, cierpliwość w dawaniu wsparcia, elastyczność i przyzwolenie na popełnianie błędów, zachęcanie do podejmowania refleksji. Liczy się również przestrzeń do eksperymentowania, wymiar interdyscyplinarny, a także współpraca. Istotne jest towarzyszenie uczniom, wzmacnianie poczucia wartości uczenia się, które będzie ważne przez całe dorosłe życie.
Oktawia Gorzeńska, autorka tekstu
Nauczycielka języka polskiego, koordynatorka projektów, wieloletnia dyrektorka szkoły z mocą zmieniania świata, twórczyni szkoły w chmurze oraz Flagowej Szkoły Microsoft. Członkini Rady Programowej, a także doradczyni dyrektorów w projekcie Szkoła dla Innowatora. Współinicjatorka ogólnopolskiego ruchu #wiosnaedukacji, edulab oraz projektu społecznego nauczycieli lekcjewsieci.pl
Autorka poradników dla dyrektorów szkół z zakresu edukacji zdalnej i innowacji. Prowadzi blog www.laboratoriumzmiany.com Nagrodzona tytułem EduInspirator w ogólnopolskim konkursie oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej przez Ministra Edukacji.